Απελευθερωμένος, χωρίς «διπλούς ρόλους» και αντιφατικές εικόνες ανάμεσα σ’ έναν εγκληματολόγο της κοινωνικής αντίδρασης -όπως επισημαίνει- και σ’ ένα συγγραφέα ποιημάτων προσωπικής ηθικής ενσυναίσθησης, ο Γιάννης Πανούσης μάς παρουσιάζει τη νέα ποιητική συλλογή του «Μοιρόγραφτο».
Είναι η πρώτη με το όνομά του, αφού έως τώρα υπέγραψε ως Γιάννης Απαρθινός τις τέσσερις συλλογές:
«Χώρος ευθύνης», «Αγρύπνια», «Αμφίκυκλος χρόνος» και «Τηλεθάνατοι».
Ολοκληρώνοντας τον κύκλο της πολυετούς ακαδημαϊκής σταδιοδρομίας και μετά την έντονη παρουσία του στην πολιτική -με την οποία η σχέση του τώρα είναι «μακριά και αγαπημένοι»- μας λέει: «Eκρινα σκόπιμο -ίσως και αναγκαίο- να δείξω το ποιητικό πρόσωπό μου και να θέσω τον εσωτερικό μου κόσμο στην κρίση του εξωτερικού περιβάλλοντος, συχνά και αποβάλλοντος».
Τώρα που υπογράφετε τη συλλογή σας, νιώθετε «απελευθέρωση»;
Η ερευνητική-επιστημονική δουλειά του καθενός, ιδίως του πανεπιστημιακού, έχει όνομα, υπογραφή και κυρίως πρόσωπο. Εκάστη παράγραφος, σελίδα, σκέψη και πρόταση αντανακλάται, σχεδόν υποχρεωτικά, ιδίως στις μικρές χώρες όπως η Ελλάδα, στην ιστορία, στο προφίλ, στη συνολική εικόνα του συγγραφέα.
Πέραν δηλαδή των όποιων αυστηρά επιστημονικών συμφωνιών-διαφωνιών και της τελικής αξιολόγησης (η οποία πάντοτε ανάγεται στο μέλλοντα χρόνο, αφού οι εσωτερικές τριβές συγκυρίας θολώνουν την αντικειμενική κρίση), διαμορφώνεται συχνά μια γενική εκτίμηση της προσωπικότητας του γράφοντος (αν και κάποιος μπορεί να… κρυφτεί πίσω από ομάδες, συλλογικότητες ή και «σχολές σκέψης»). Στην ποίηση, αντίθετα, είσαι και νιώθεις εντελώς μόνος. Εσύ, οι εσώτερες φωνές και οι μύθοι σου. Αρα η ευθύνη είναι μεγαλύτερη, όπως άλλωστε και το επίπεδο αυτοσυνειδησίας.
Καθηγητής Εγκληματολογίας, πολιτικός, ποιητής… Τι σας εμπνέει περισσότερο, η επιστήμη σας, η πολιτική ή η ποίηση;
Η επιστήμη έχει θεωρία, κανόνες, μεθοδολογία, συμπεράσματα. Η Εγκληματολογία διαθέτει και κάτι περισσότερο: την (ψευδ)αίσθηση ότι μπορείς να δια-κρίνεις την ψυχή του ανθρώπου-εγκληματία, ο οποίος μέσα από το έγκλημα περνάει τα όρια, ευρισκόμενος πολλές φορές κι ο ίδιος σε οριακή ψυχοκοινωνική κατάσταση πανικού. Στο πλαίσιο αυτό η Εγκληματολογία γοητεύει ακόμα κι αν δεν λύνει ευθέως τα εγκληματογόνα και τα εγκληματογενή προβλήματα κάθε εποχής.
Η πολιτική διατείνεται ότι εκπροσωπεί (κι εκφράζει;) τη λαϊκή βούληση και ό,τι λειτουργεί υπέρ του δημοσίου συμφέροντος (μολονότι συχνά οι κομματικές και προσωπικές επιλογές προέχουν). Η πολιτική νομίζω ότι εμπνέει μόνον τους ερασιτέχνες ανθρώπους της προσφοράς, ενώ για πολλούς -γνωστούς ως επαγγελματίες- υπερέχει το στοιχείο (ο ιός;) της θέσης, του αξιώματος ή της ματαιοδοξίας.
Η ποίηση, ως κιβωτός νοημάτων ελευθερίας, ως δίχτυ ασφαλείας που προφυλάσσει από την πτώση στην πραγματικότητα, ως ακούσματα της γλώσσας, ως έσωθεν επιβράβευση (δικαίωση;) μιας γεμάτης με όνειρα ψυχής, πάντοτε εμπνέει. Το ζήτημα όμως δεν είναι αν εμπνέει τον ποιητή, αλλά «αν» και «πώς» και «πότε» εμπνέει τους αναγνώστες (και ποιους).
Υπάρχει σχέση ποίησης και πολιτικής;
Εκτός του γεγονότος ότι και οι δύο λέξεις αρχίζουν με το γράμμα Π, δεν νομίζω ότι η πολιτική -σε γενικές γραμμές, για να μην αδικούμε άξιους πολιτικούς που άλλαξαν τη μοίρα της χώρας- είναι ποιητική. Πολλές φορές μάλιστα μοιάζει «παρα-ποιητική» ή και «εκ-ποιητική». Σε κάθε περίπτωση θα ήταν ευχής έργον αν οι ποιητές ασχολούνταν (για λίγο χρόνο) με την πολιτική κι αν οι πολιτικοί διάβαζαν καθημερινά ένα τουλάχιστον ποίημα. Ισως έτσι θ’ αναβαθμίζονταν ο πολιτικός διάλογος και η γενική κουλτούρα της Ελλάδας.
Εχετε πει ότι το έγκλημα είναι ανισορροπία της ψυχής. Με την ποίηση αποκαθίσταται η ισορροπία;
Η ποίηση, όπως ευρύτερα και η λογοτεχνία, συμβάλλουν στην ψυχική ηρεμία των ισορροπημένων και των λιγότερο ισορροπημένων, αρκεί να μην αποτελούν αναλώσιμα υλικά μιας χρήσης κι ενός διαλείμματος αναψυχής. Οι λέξεις, οι εικόνες, τα αισθήματα, οι ανοικτοί ορίζοντες της ποίησης κρύβουν μυστικές ψυχικές ισορροπίες, τις οποίες όμως για ν’ αποκωδικοποιήσει ο αναγνώστης πρέπει ο ίδιος να έχει προπαιδεία και να έχει πραγματική ανάγκη ν’ αναπνεύσει αλλιώς.
Με την πολιτική ποια είναι η σχέση σας σήμερα;
Μακριά κι αγαπημένοι. Δεν αισθάνθηκα ποτέ «πολιτικός πολιτικός». Τα παιχνίδια της μοίρας τα έφεραν έτσι ώστε να εκλεγώ για 30 μήνες βουλευτής της ΔΗΜ.ΑΡ. (2012-2014) και να ορισθώ για 7 μήνες (Ιανουάριος-Σεπτέμβριος 2015) αναπληρωτής υπουργός Προστασίας του Πολίτη. Δεν μετανιώνω για τίποτα. Οι εμπειρίες ήσαν εμπλουτιστικές για την κατανόηση (εκ των έσω) του πώς λειτουργούν οι πολιτικοί (για το καλό ή το κακό) και του πώς και γιατί δυσλειτουργούν οι θεσμοί.
Εμαθα πολλά, συνειδητοποίησα περισσότερα και από αυτή την άποψη ήμουν τυχερός. Παραμένω υπέρμαχος της αστικής Αριστεράς (ή της κατ’ εμέ: σοσιαλιστικής δημοκρατικής Αριστεράς), αλλά κυρίως παραμένω δάσκαλος, ο οποίος δεν έχει κάτι να διδάξει ή να διδαχθεί από το πολιτικό σύστημα. Τι θα συμβεί στο μέλλον, μόνο το μέλλον γνωρίζει. Εγώ πάντως παραμένω μη ανήκων δάσκαλος.
Πληροφορίες:
Η ποιητική συλλογή «Μοιρόγραφτο» βρίσκεται στα βιβλιοπωλεία και θα παρουσιαστεί στις 14 Ιανουαρίου στο «Polis café».
Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής
